تفاوت وکیل کیفری و وکیل حقوقی در وزه فعالیت، قوانین حاکم، فرآیند دادرسی، عواقب و مجازات ها، تخصص و مهارت ها می باشد. بانک برند، به عنوان مرجع تخصصی برند در تهران و ایران، همواره تلاش می‌کند تا اطلاعات حقوقی مفید و کاربردی را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.  این مقاله با تمرکز بر قوانین ایران، به بررسی جامع این تفاوت‌ها می‌پردازد. هدف ما ارائه دیدگاهی روشن و رسمی است تا افراد و کسب‌وکارها بتوانند تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشند. این نوشتار بر اساس قوانین جاری ایران، از جمله قانون آیین دادرسی مدنی، قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی، تدوین شده است.

اهمیت تمایز تفاوت وکیل کیفری و وکیل حقوقی

در نظام حقوقی ایران، که بر پایه فقه اسلامی و اصول مدنی بنا نهاده شده، دعاوی به دو دسته عمده حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی ریشه در ماهیت اختلافات دارد: دعاوی حقوقی معمولاً مربوط به حقوق خصوصی افراد است، در حالی که دعاوی کیفری با منافع عمومی جامعه سروکار دارد. وکلا، به عنوان نمایندگان قانونی موکلان، نقش کلیدی در پیگیری این دعاوی ایفا می‌کنند. با این حال، در قوانین ایران، هیچ تقسیم‌بندی رسمی و قانونی بین “وکیل حقوقی” و “وکیل کیفری” وجود ندارد. همه وکلا پس از گذراندن آزمون وکالت و اخذ پروانه از کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضائیه، می‌توانند در هر دو حوزه فعالیت کنند. تفاوت بیشتر در تخصص، تجربه و تمرکز حرفه‌ای آن‌ها نهفته است.

اطلاعات بیشتر: وظایف وکیل کیفری 👉

طبق ماده ۱ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ با اصلاحات بعدی، وکیل کسی است که به نمایندگی از موکل، امور حقوقی او را پیگیری می‌کند. اما در عمل، وکلا بر اساس علاقه و تخصص، به حوزه‌های خاصی مانند حقوقی یا کیفری گرایش پیدا می‌کنند. این تمایز اهمیت دارد زیرا فرآیند دادرسی، قوانین حاکم و عواقب هر حوزه متفاوت است. در ادامه، به تفصیل به این تفاوت‌ها می‌پردازیم.

تعریف وکیل حقوقی و حوزه فعالیت وی

وکیل حقوقی، وکیلی است که عمدتاً در دعاوی مدنی و حقوقی فعالیت می‌کند. این حوزه بر پایه قانون مدنی ایران (مصوب ۱۳۰۷ با اصلاحات) و قانون آیین دادرسی مدنی (مصوب ۱۳۷۹) استوار است. هدف اصلی در دعاوی حقوقی، حل اختلافات بین افراد یا نهادها و جبران خسارات وارد شده است، نه مجازات مجرم.

حوزه فعالیت وکیل حقوقی شامل موارد زیر می‌شود:

• دعاوی خانوادگی: مانند طلاق، نفقه، حضانت و مهریه. برای مثال، در ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، شرایط طلاق مشخص شده و وکیل حقوقی می‌تواند در دادگاه خانواده از حقوق موکل دفاع کند.
• دعاوی قراردادی: شامل قراردادهای تجاری، اجاره، خرید و فروش. وکیل در اینجا به بررسی نقض قراردادها می‌پردازد و از موکل در برابر خسارات مالی دفاع می‌کند.
• دعاوی ملکی: مانند خلع ید، الزام به تنظیم سند و تقسیم ارث. طبق ماده ۲۲ قانون ثبت اسناد و املاک، وکیل حقوقی می‌تواند در دادگاه‌های حقوقی برای اثبات مالکیت اقدام کند.
• دعاوی تجاری و برند: به عنوان مرجع تخصصی برند، بانک برند تأکید می‌کند که وکلای حقوقی در حوزه ثبت برند، نقض علائم تجاری و دعاوی مرتبط با مالکیت معنوی نقش حیاتی دارند. قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری (مصوب ۱۳۸۶) مبنای این فعالیت‌هاست.

وکیل حقوقی معمولاً با تمرکز بر مستندات و شواهد مدنی، مانند قراردادها و اسناد رسمی، کار می‌کند. فرآیند دادرسی در این حوزه با تقدیم دادخواست آغاز می‌شود و طرفین به عنوان خواهان و خوانده شناخته می‌شوند. دادگاه‌های حقوقی، مانند دادگاه عمومی حقوقی، مسئول رسیدگی هستند و حکم نهایی اغلب به پرداخت خسارت یا الزام به انجام تعهد منجر می‌شود.

تعریف وکیل کیفری و حوزه فعالیت وی

در مقابل، وکیل کیفری بر دعاوی جزایی تمرکز دارد که بر پایه قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) و قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب ۱۳۹۲) اداره می‌شود. این حوزه با جرایمی سروکار دارد که امنیت جامعه را تهدید می‌کند و هدف آن مجازات مجرم و حفظ نظم عمومی است.

حوزه فعالیت وکیل کیفری شامل موارد زیر است:

• جرایم علیه اشخاص: مانند قتل، ضرب و جرح و تجاوز. ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی شرایط قتل عمد را تعریف کرده و وکیل کیفری می‌تواند در دفاع از متهم یا شاکی دخیل باشد.
• جرایم مالی: مانند کلاهبرداری، سرقت و اختلاس. برای مثال، در ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، وکیل کیفری به بررسی شواهد جرم می‌پردازد.
• جرایم علیه امنیت: مانند جاسوسی یا توهین به مقدسات. وکیل در اینجا اغلب با دادگاه‌های انقلاب یا کیفری یک و دو سروکار دارد.
• جرایم مرتبط با برند و مالکیت معنوی: در مواردی که نقض برند به عنوان جرم کیفری تلقی شود، مانند جعل علائم تجاری طبق ماده ۵۲۹ قانون مجازات اسلامی، وکیل کیفری وارد عمل می‌شود.

وکیل کیفری با تمرکز بر دفاع از حقوق متهم یا پیگیری حقوق شاکی، در فرآیند پیچیده‌تری شرکت می‌کند. دادرسی کیفری با شکایت شاکی یا گزارش ضابطین قضایی آغاز می‌شود و دادستان به عنوان نماینده جامعه نقش دارد. طرفین به عنوان شاکی و متهم شناخته می‌شوند و دادگاه‌های کیفری، مانند دادگاه کیفری دو برای جرایم سبک و دادگاه کیفری یک برای جرایم سنگین، مسئول هستند. حکم نهایی می‌تواند شامل حبس، جریمه، شلاق یا حتی اعدام باشد.

تفاوت‌های کلیدی بین وکیل کیفری و وکیل حقوقی

تفاوت‌های وکیل کیفری و حقوقی را می‌توان در چندین جنبه بررسی کرد:

۱. حوزه فعالیت و ماهیت دعاوی:

• وکیل حقوقی با اختلافات خصوصی سروکار دارد که اغلب جنبه مالی یا روابطی دارند. این دعاوی بر پایه توافقات مدنی هستند و جامعه مستقیماً درگیر نیست.
• وکیل کیفری با جرایمی مواجه است که منافع عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. طبق اصل ۱۵۶ قانون اساسی ایران، قوه قضائیه مسئول پیشگیری از وقوع جرم است، که این امر بر کیفری بودن برخی دعاوی تأکید دارد.

۲. قوانین حاکم:

• در حوزه حقوقی، قوانین مدنی و آیین دادرسی مدنی مبنا هستند. برای مثال، ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی به ادله اثبات دعوا اشاره دارد.
• در حوزه کیفری، قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری حاکم است. ماده ۲ قانون آیین دادرسی کیفری بر اصل برائت تأکید می‌کند، که وکیل کیفری از آن برای دفاع استفاده می‌کند.

۳. فرآیند دادرسی:

• دادرسی حقوقی خصوصی و مبتنی بر دادخواست است. جلسات دادگاه اغلب بدون حضور دادستان برگزار می‌شود و تمرکز بر جبران خسارت است.
• دادرسی کیفری عمومی است و شامل مراحل تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا، کیفرخواست و دادگاه است. حضور دادستان الزامی است و فرآیند می‌تواند طولانی‌تر باشد، به ویژه در جرایم سنگین که نیاز به هیأت منصفه دارد (ماده ۳۰۵ قانون آیین دادرسی کیفری).

۴. عواقب و مجازات‌ها:

• در دعاوی حقوقی، حکم به پرداخت خسارت، ابطال قرارداد یا الزام به عمل منجر می‌شود. هیچ مجازات کیفری وجود ندارد.
• در دعاوی کیفری، مجازات‌هایی مانند حبس (ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی) یا دیه اعمال می‌شود. این امر می‌تواند زندگی متهم را به طور دائمی تغییر دهد.

۵. تخصص و مهارت‌ها:

• وکیل حقوقی نیاز به دانش عمیق در مذاکره، قراردادنویسی و تحلیل مدنی دارد.
• وکیل کیفری باید مهارت‌های دفاعی قوی، دانش روانشناسی و توانایی مقابله با شواهد پلیسی داشته باشد. در ایران، وکلای پایه یک دادگستری می‌توانند در همه دادگاه‌ها فعالیت کنند، در حالی که وکلای پایه دو محدودتر هستند (ماده ۲ قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت).

جدول مقایسه برای وضوح بیشتر:

اهمیت انتخاب وکیل متخصص

انتخاب وکیل نامناسب می‌تواند به شکست پرونده منجر شود. برای مثال، در دعاوی مرتبط با برند، که ممکن است جنبه حقوقی (ثبت) یا کیفری (جعل) داشته باشد، تخصص وکیل حیاتی است. بانک برند توصیه می‌کند که افراد به سابقه و تخصص وکیل توجه کنند. طبق آمار کانون وکلا، بیش از ۷۰ درصد پرونده‌های موفق با وکلای متخصص مرتبط است.

نتیجه‌گیری

تفاوت وکیل کیفری و وکیل حقوقی در قوانین ایران، بیشتر در تخصص و حوزه فعالیت نهفته است، نه در تقسیم‌بندی قانونی. درک این تفاوت‌ها به افراد کمک می‌کند تا حقوق خود را بهتر دفاع کنند. بانک برند، به عنوان مرجع تخصصی برند، آماده ارائه مشاوره در زمینه‌های حقوقی مرتبط با برند است. برای اطلاعات بیشتر، با ما تماس بگیرید.