تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در نظام حقوقی ایران در تقسیم‌بندی بر اساس ماهیت دعوا، اهداف آن، مراجع رسیدگی و قوانین حاکم صورت می‌گیرد. سایت بانک برند، به عنوان مرجع تخصصی بانک برند در ایران، با هدف ارائه اطلاعات حقوقی کاربردی به صاحبان برندها و شرکت‌ها، این مقاله را تقدیم می‌کند. در دنیای رقابتی برندها، اختلافات حقوقی مانند نقض حقوق مالکیت معنوی می‌تواند جنبه حقوقی داشته باشد، در حالی که جرایمی مانند جعل برند ممکن است کیفری تلقی شود. این مقاله بر اساس قوانین ایران، از جمله قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ و قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ (با اصلاحات بعدی)، به بررسی تفاوت‌های این دو نوع دعوا می‌پردازد و در ادامه، نقش و وظایف وکیل کیفری تهران را تشریح می‌کند. هدف، آگاهی‌بخشی به مخاطبان سایت بانک برند است تا در مواجهه با چالش‌های حقوقی، تصمیمات آگاهانه بگیرند.

تعریف دعاوی حقوقی و کیفری

دعاوی حقوقی، که بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی تعریف می‌شوند، مربوط به اختلافات میان افراد یا نهادها در حوزه حقوق خصوصی است. این دعاوی معمولاً ناشی از نقض قراردادها، خسارات مالی، مسائل خانوادگی مانند طلاق یا ارث، و حقوق مالکیت مانند برندها و علائم تجاری هستند. برای مثال، اگر شرکتی برند دیگری را بدون مجوز استفاده کند، می‌توان دعوای حقوقی برای جبران خسارت مطرح کرد. هدف اصلی این دعاوی، احقاق حق خصوصی و جبران خسارت است، نه مجازات عمومی. اطلاعات بیشتر در باب وظایف وکیل کیفری را در لینک فوق بخوانید.

در مقابل، دعاوی کیفری بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، به جرایمی مربوط می‌شود که نظم عمومی جامعه را مختل می‌کنند. این جرایم در قانون مجازات اسلامی تعریف شده‌اند و شامل مواردی مانند سرقت، کلاهبرداری، جعل اسناد و حتی جرایم مرتبط با برندها مانند تقلب در علائم تجاری (ماده ۵۲۹ قانون مجازات اسلامی) است. در این دعاوی، جامعه به عنوان شاکی اصلی عمل می‌کند و هدف، مجازات مجرم برای حفظ امنیت اجتماعی است. تفاوت بنیادین در این است که دعاوی حقوقی بر روابط خصوصی تمرکز دارند، در حالی که دعاوی کیفری بر منافع عمومی تأکید می‌کنند.

تفاوت‌های کلیدی میان دعاوی حقوقی و کیفری

یکی از بارزترین تفاوت‌ها، نحوه طرح دعوا است. در دعاوی حقوقی، خواهان باید دادخواست رسمی تنظیم کند و آن را به دادگاه حقوقی تقدیم نماید. دادخواست باید شامل مشخصات طرفین، موضوع دعوا و دلایل باشد (ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی). هزینه دادرسی نیز بر اساس ارزش دعوا محاسبه می‌شود. اما در دعاوی کیفری، شاکی با تنظیم شکواییه به دادسرا مراجعه می‌کند. شکواییه نیازی به فرم خاص ندارد و می‌تواند روی کاغذ معمولی نوشته شود، هرچند باید به دادستان یا بازپرس ارائه شود (ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری). این تفاوت در نحوه شروع، نشان‌دهنده سرعت بیشتر فرآیند کیفری برای حفظ نظم عمومی است. در باب تفاوت وکیل کیفری و وکیل حقوقی لینک فوق را بخوانید

مراجع رسیدگی در تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری متفاوت هستند. دعاوی حقوقی در دادگاه‌های عمومی حقوقی، خانواده یا تجاری رسیدگی می‌شوند. برای مثال، دعاوی برند در دادگاه‌های حقوقی تهران یا استان‌ها بررسی می‌شود. در حالی که دعاوی کیفری ابتدا در دادسرا (تحت نظارت دادستان) تحقیق می‌شوند و سپس به دادگاه کیفری یک یا دو ارجاع می‌گردند، بسته به شدت جرم (مانند جرایم سنگین مانند قتل که در دادگاه کیفری یک رسیدگی می‌شود). دادگاه‌های انقلاب نیز برای برخی جرایم خاص مانند جرایم علیه امنیت ملی صلاحیت دارند.

یکی دیگر از تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در نظام حقوقی ایران هدف و نتیجه دعاوی است که فرق دارد. در دعاوی حقوقی، دادگاه به جبران خسارت حکم می‌دهد، مانند پرداخت غرامت، الزام به انجام تعهد یا ابطال قرارداد. هیچ مجازاتی مانند زندان یا شلاق در کار نیست؛ تمرکز بر بازگشت به وضعیت قبل از خسارت است. اما در دعاوی کیفری، مجازات‌هایی مانند حبس، جریمه نقدی، شلاق یا حتی اعدام (برای جرایم حدی) اعمال می‌شود. گاهی دعاوی دو جنبه دارند؛ مثلاً چک برگشتی می‌تواند هم حقوقی (برای وصول مبلغ) و هم کیفری (برای مجازات صادرکننده) باشد. در چنین مواردی، شاکی می‌تواند هر دو را پیگیری کند، اما اولویت با کیفری است تا عدالت عمومی تأمین شود.

از نظر بار اثبات، در دعاوی حقوقی، خواهان باید ادعای خود را با دلایل اثبات کند (اصل برائت نسبی)، اما در کیفری، دادستان باید جرم را ثابت کند و متهم تا اثبات جرم، بی‌گناه فرض می‌شود (اصل برائت مطلق، ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری). همچنین، تجدیدنظر در حقوقی معمولاً ممکن است، اما در کیفری، برای جرایم سنگین، دیوان عالی کشور نظارت می‌کند.

نتیجه‌گیری

تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در ایران، نه تنها در ماهیت و فرآیند، بلکه در تأثیر بر جامعه و افراد نهفته است. دعاوی حقوقی برای حفظ حقوق خصوصی و جبران خسارت طراحی شده‌اند، در حالی که کیفری برای مجازات و حفظ نظم عمومی. سایت بانک برند، به عنوان مرجع تخصصی بانک برند در ایران، تأکید می‌کند که صاحبان برندها باید این تفاوت‌ها را بدانند تا در اختلافات، مسیر درست را انتخاب کنند. نقش وکیل کیفری در این میان حیاتی است، زیرا می‌تواند با تخصص خود، عدالت را تضمین کند. توصیه می‌شود برای مشاوره، به وکلای معتبر مراجعه کنید تا از حقوق برندتان دفاع شود. این آگاهی، کلید موفقیت در دنیای حقوقی پیچیده ایران است.